Hoe verbind je, bij complexe veranderingen verschillende partijen, met deels tegenstrijdige belangen, met elkaar? Die uitdaging gingen de twee workshopgevers aan met het gasbedrijf in Denemarken. Het gasbedrijf, een overheidsbedrijf, had een goed idee voor duurzame energie, maar daarvoor was intensieve samenwerking nodig met bijvoorbeeld commerciële energieleveranciers. Die wilden echter in eerste instantie helemaal geen samenwerking aangaan. Werken met beelden heeft in dit proces geholpen om de partijen bij elkaar te brengen en uiteindelijk toch te gaan samenwerken. Hoe ging dat in zijn werk?
Maak een lonkend perspectief
Toen de commerciële energieleveranciers niet mee wilden doen zijn de adviseurs gestart met het gasbedrijf om hun idee eerst een stap verder uit te werken. De uitdaging is om het zo uit te werken dat het een lonkend perspectief in zich heeft en tegelijkertijd nog zo open is dat de partijen waarmee je wilt samenwerken nog invloed hebben op de invulling. Het risico was dat het gasbedrijf het plan al zover had uitgewerkt dat het niet meer aantrekkelijk is voor een andere partij om deel te gaan nemen, want dan moeten ze zich helemaal voegen naar… Aan de andere kant als het te vaag zou blijven is het moeilijk voor een andere partij om in het potentieel van het idee te geloven en er enthousiast voor te worden.
Ze zijn het proces begonnen met een stappenplan, in de vorm van een illustratie. Daar mag tekst en beeld op, liefst een combinatie van die twee.
De stappen zijn:
- Wat is de uitdaging? Formuleer samen de uitdagingen die er spelen. Zet ze eventueel op post-it’s en plak ze op de poster.
- Formuleer vervolgens één uitdaging waar het hier om draait in de vorm van: ‘Hoe zouden we….’
In een uitdagende ‘hoe zouden we…’ ligt de betrokkenheid van de verschillende partijen al besloten. Tijdens de workshop was er bijvoorbeeld een groepje met een vraag: Hoe zouden we ervoor kunnen zorgen dat bedrijven graag studenten afnemen van de universiteit, omdat ze goed bij het werkveld aansluiten en nieuwe kennis toevoegen? Dat universiteiten gedreven zijn om zulke studenten op te leiden en studenten daarin een verbindende rol vervullen.’ Het kan vast nog veel beter, want dit was vlug, vlug, maar het geeft aan dat hierin een uitdaging zit voor bedrijven, universiteiten en studenten. - Breng alle stakeholders in kaart. Wie zijn hier allemaal bij betrokken? Wie hebben er een belang bij, of last van?
- Wat kan het opleveren voor elk van deze stakeholders? Of als ze er last van hebben, wat zal het ze kosten?
- Welke kansen en barrières kun je al voorzien? Maak een complete lijst met elkaar.
- Tot slot: waar kun je al beginnen? In deze stap gaat het om ‘groot denken, klein doen’. Welke eerste stap of stappen kun je al zetten?
Creëer een lonkend perspectief met ‘lege ruimte’
De volgende stap is om je lonkend perspectief zo uit te werken, dat je een aantrekkelijk verhaal kunt houden. Waarin je duidelijk maakt wat jij te bieden hebt in dit geheel en er een lege vlek is voor de ander om in te vullen wat hij te bieden heeft. Van daaruit ga je samen verder tekenen/invullen hoe de plannen verder vormkrijgen.
De kracht van visualisatie
Waar zit dan precies de kracht van het visualiseren? Het lijkt immers ook wel op mindmapping en wat maakt dat tekenen nu eigenlijk uit?
Visualiseren heeft meerdere voordelen:
- Het helpt om besluiten uit te stellen. Het nodigt uit om alle perspectieven en beelden op papier te zetten, waardoor je samen een compleet plaatje krijgt en waarin je nog geen keuzes hoeft te maken. Verschillende beelden mogen naast elkaar (blijven) bestaan. Het nodigt meer uit om samen te onderzoeken, de dialoog aan te gaan, en vanuit dat gezamenlijke onderzoek vervolgens samen te creëren. Die stap zetten groepen die hiermee werken bijna als vanzelf.
- Het vereenvoudigt de werkelijkheid niet. De complexiteit die er is wordt in beeld gebracht en omdat het op papier staat lijkt het gemakkelijker te worden om ermee om te gaan. Mensen lijken gemakkelijker delen tijdelijk los te laten en in de ‘chaos’ te focussen en vervolgens weer te schakelen naar het grotere geheel, etc.
- Het is een hele positieve benadering. Ik zou zeggen het past heel goed bij Appreciative Inquiry, want je brengt vooral in beeld wat er is en wat je wilt. Zeker de uitdaging herformuleren in ‘Hoe zouden we….’ legt een mooie focus op dat waar je naartoe wilt in plaats van dat wat er nog niet is.
Ik heb de materialen waarmee ze veel werken gefotografeerd. Met dank aan de workshopgevers: Rex Degnegaard en Stine Arensbach uit Denemarken.
